istorija šaha

Preteča šaha najverovatnije datira iz Indije za vreme Gupta imperije, gde je prvobitan oblik iz 6. veka bio poznat kao Chaturanga, što bi u prevodu bilo „četiri divizije“ tj. vojske: pešadija, konjica, borbeni slonovi (elephantry) i sveštenstvo. Šah je doveden u Persiju iz Indije i postao deo obrazovanja persijskog plemstva. U Sasanidu, Persija oko 600-te godine nastalo je  ime „Chatrang“, što je preraslo u „Shatranj“ i onda su nastala i pravila, a šahisti su počeli da zovu „Shah“ (persijski naziv za kralja) kada je protivnikov kralj napadnut i „Shah-mat“ (persijski naziv „kralj je bespomoćan“) kada je kralj napadnut i nema gde  da se skloni.

Igra je odneta u muslimanske zemlje nakon Islamskog osvajanja Persije, a figure su uglavnom zadržala persijska imena. Mauri iz  Severne Afrike su preneli persijski „shatranj“ kao „shaterej“, a Španci to pretvorili u „ajedrez“, Portugalci u „xadrez“, Grci u  „zatrikion“, „scacci“ na latinskom, „échecs“ na italijanskom, „echecs“ na francuskom, „schach“ nemački, „szachy “ poljski, „šahs“ na litvanskom, „skak“ na danskom, „šakki“ u Finskoj, „šah“ u Sloveniji, „sakk“ u Mađarskoj, „şah “ na romanskom…

Sa Srednjeg Istoka šah se širio ka Rusiji gde je bio poznat kao „шахматы „. Igra je dosegla i do Zapadne Evrope oko 9. veka, a  do 1000. godine proširila se po Evropi.

Igra je u velikoj meri razvijena u Evropi u kasnom 15. veku, gde je preživela zabrane i sankcije hrišćanske crkve. Tada je gotovo  dobila oblik današnjeg šaha.

EVROPA, rana istorija

Shatranj je našao svoj put u Evropu preko islamsko-arapskog carstva. Šah se pojavio u Južnoj Evropi krajem prvog mileniuma, često predstavljan novim zemljama od strane osvajačkih armija. Strane su tradicionalno nazvane bela i crna, ali ranijim evropskim pisanjima su često nazivane crvene i crne zato što su u to vreme te boje bile najdostupnije. Šah je u to vreme bio prestižna igra plemstva i kraljevstva. Popularnost šaha je dostigla vrhunac izmađu 12. i 15. veka i u tom periodu je napisano mnogo radova na temu šaha. Šah je uskoro bio povezan sa viteškim načinom života, čak je šah jedna od sedam veština koju vitez mora da poseduje. Bio je predmet umetnosti tako što su kutije, table i figure bili izrađivani u raznim oblicima i velikoj raznovrsnosti materijala. Šah je povezivan i sa lošim uticajem na društvo. Povezivali su popularnost šaha sa porastom rivaliteta i nasilja, što je ubrzo alarmilaro i crkvu, kada je počela da dobija zabrane i sankcije od strane hrišćanske crkve. Početkom 13. veka igranje šaha za novac je počelo da se širi, stoga je Luj IX 1254. izdao uredbu kojom zabranjuje kockanje, što nije zaživelo u praksi i ilegalni turniri za novac su nastavili da se igraju.

Evo i tabele kako se figure nazivaju u nekim zemljama Evrope i sveta: